ЭНЭХҮҮ ЗЭВСГИЙН ТАЛААР АПШОТ ДҮҮ МААНЬ БИЧИЖ ӨГӨХИЙГ ХҮССЭНИЙГ ЁСООР БОЛГОВ.

Катюша

«Катюша»
Studebaker US6 машины кузов дээр байрлуулсан БМ-13Н загвар. Москва хот дахь дэлхийн 2-р дайны музейн үзмэр
Төрөл:	РСЗО
Үйлдвэрлэгч улс:	ЗСБНХУ
Үйлдвэрлэлд нэвтэрсэн он:	1939–
Ашигласан дайн:	Дэлхийн 2-р дайн
Загварууд:	БМ-13, БМ-8-24, БМ-8-36, БМ-8-48, БМ-31-12.

Катюша гэдэг нь дэлхийн 2-р дайны үед хэрэглэгдэж байсан БМ-8 (82 мм), БМ-13 (132 мм) болон БМ-31 (310 мм)-ийн пуужинт зэвсэглэлийн албан ёсны бус нэр юм. 

1921 оноос утаагүй дарийг ашиглан тийрэлтэт цэнэгт хошуу зохион бүтэээх ажил эхэлсэн бөгөөд Г.Э.Лангемакагийн удирдсан баг уг төслийг дуусган тийрэлтэт хошууг нисэх хүчний анги нэгтгэлүүдэд туршиж эхэлжээ.

1939 оны зун Халхын голын тулалдааны үеэр РС-82 маркийн тийрэлтэт цэнэгт хошууг И-16 болон И-153 сөнөөгч онгоцуудад суурилуулан анх удаа байлдааны нөхцөл байдалд амжилттай туршжээ.

«Катюша» БМ-13-16-ыг  ЗИС-6 машины кузов дээр байрлуулсан байдал 

1938-1941 онд  И.И.Гвай, В.Н.Галковский, А.П.Павленко, А.С.Попов нарын эрдэмтэд ачааны машин дээр олон тооны цэнэгт хошуу бүхий зэвсгийг зохион бүтээх санааг анх гарган ажилласнаар 1941 оны 3-р сард 132 мм-ийн М-13 калибрийн БМ-13 загварын тийрэлтэт цэнэгт хошууг бүтээн амжилттай туршилт явуулснаар өдгөө бидний нэрлэж заншсан Катюша хэмээх хүчирхэг зэвсэг байлаа. 1941 оны 6-р сарын 21-ний өдөр буюу Дэлхийн 2-р дайн эхлэхээс хэдхэн цагийн өмнө дээрх зэвсгийг бөөнөөр үйлдвэрлэх тушаалд И.В.Сталин гарын үсэг зурж байжээ.

1941 оны 6-р сарын 26-ны өдөр ЗИС-6 маркийн автомашины кузов дээр байрлуулсан БМ-13 зэвсгийн угсралтын ажил дуусч фронтод илгээгдэн ахмад Флёровын удирдлаган доор анхны 7 ширхэг Катюша хэмээх зэвсэг дайны ажиллагаагаа эхэлж, тун удалгүй 8-р сард 36 ширхэг болон нэмэгдэж, улмаар дэлхийн 2-р дайны явцад 30000 ширхгийг үйлдвэрлэн гаргажээ.

БМ-31-12 ЗИС-12 машины кузов дээр байрлуулсан байдал

БМ-13 хэмээх албан ёсны нэртэй энэхүү зэвсэглэлийг юуны учир «катюша» хэмээн нэрийдэх болсон талаар нэгдсэн тодорхой үүх түүх байдаггүй бөгөөд дараахь хэд хэдэн таамаглалууд байдаг. Үүнд:

• Дэлхийн 2-р дайны өмнө нийтэд түгж ард түмний хит болсон Блантерын хөгжим, Исаковскийн үг КАТЮША хэмээх дуунаас улбаатай гэж үздэг. Энэхүү таамаглал нь харьцангуй үнэмшилтэй мэт санагддаг. Учир нь БМ-13-ыг 1941 оны 7-р сарын 14-ний өдөр Смоленск мужийн Рудня хотод цөмрөн орсон германы цэргийнхний эсрэг анх удаа хэрэглэсэн бөгөөд эгц өндөр уулын орой дээр байрлалаа эзэлсэн байсан нь дээрх дуун дээр гардаг "Катюша өндөр эрэг дээр гарч ирлээ" хэмээх бадгийн утгатай нийцэн цэргүүдэд төсөөлөгдөж байснаас ийнхүү нэрлэсэн байж болзошгүй юм.

• «КАТ» хэмээх товчилсон нэр буюу «Костиковские автоматические термические» гэдэг үгнээс гаралтай гэж үзэх нь бас бий. Учир нь дээрх зэвсгийг туршиж байх үед зэвсгийн мэргэжилтнүүд КАТ хэмээх товч нэрээр нь хочлон дууддаг байжээ.

Түүнчлэн БМ-13-ыг дараахь байдлаар нэрлэдэг байв:

• Нууц албаны ажилтнууд «Раиса Сергеевна» хэмээн нэрлэдэг байжээ. Учир нь тухайн үед уг зэвсэг нь шинэ технологид тооцогдож байсан бөгөөд түүний аюулгүй байдлыг хангах, нууцлалыг хамгаалах үүднээс байлдааны код нэрийг нь нууцлахын зэрэгцээ байлдааны талбар дээр орхиж явах шаардлага гарвал нэн даруй устгадаг байсан байна.

• Германы цэргүүд түүнийг «сталины эрхтэн» хэмээн хочилдог байв. 

• Познань болон Берлиний төлөөх тулалдааны үеэр зөвлөлтийн цэргүүд уг зэвсгийг хана, бэхлэлтийг эвдэх зориулалтаар ашигладаг байсан учир германчууд «орос сүйтгэгч» хэмээх нэрийг хайрлажээ.

Катюшаны сум

Катюша нь бүтэц, зохион байгуулалтын хувьд харьцангуй энгийн, өөрөөр хэлбэл машин дээр суурилуулсан олон хошуутай их буутай адилхан гэж ойлгоход хилсдэхгүй. Түүнийг ихбуунд байх бүхий л тоноглол, тухайлбал хараалагч, чиглүүлэгч, цэнэглэгч, өргүүр зэргээр тоноглосон байдаг.

Цэнэгт хошуу буюу сум нь 1,8 метр урттай, 132мм диаметртэй, 42,5кг жин бүхий цилиндр хэлбэртэй бөгөөд цэнэгт хошууны цэвэр жин нь 22 кг, тэсрэх бодисын жин нь 4,9 кг буюу тухайн үед хэрэглэгдэж байсан танк эсэргүүцэгч гранатаас 3 дахин их тэсрэх бодис агуулсан, алсын тусгал 8,5 км хүртэлх зайнд буудлага үйлдэх чадвартай

Нэг зэвсэглэл дээр дунджаар 5-7 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг /экипажийн дарга-1, чиглүүлэгч-1, жолооч-1, цэнэглэгч-2-4/ ажилладаг.

. Сэтгэгдэл бичих

Сэтгэгдлүүд